Article Detail

KULINER GETHUK DALAM LINTAS SEJARAH

KULINER GETHUK DALAM LINTAS SEJARAH

 

Dalam rangka Festival Gethuk dan Craf Expo Tahun 2022, Dinas Pendidikan dan Kebudayaan Pemerintah Kota Magelang menyelenggarakan Seminar Gethuk dengan tema “Kuliner Gethuk dalam Lintas Sejarah”. Seminar yang dilaksanakan Sabtu, 6 Agustus 2022, Pukul 09.00 – 12.00 WIB di Sasana Budaya, Jalan Alun-Alun Selatan, Kota Magelang tersebut menghadirkan narasumber Heri Priyatmoko, MA (Dosen Jurusan Sejarah Universitas Sanata Dharma Yogyakarta) dan Andreas Kurniawan Purnomo (Owner Gethuk ECO Magelang).  

Materi Seminar langsung disampaikan Heri Priyatmoko, MA (Dosen Jurusan Sejarah Universitas Sanata Dharma Yogyakarta):

Dalam terminologi “Gethuk” dalam Kamus Lawas: “een soort van lekkernij” (1847), “jadah pohung” (1893) dan “panganan sing digawe tela didhêplok” (1939).

Keragaman Nama Gethuk Laksana Soto:

a)    Laiknya soto daerah (contohnya Lamongan, Madura, Kudus, Makasar, Boyolali, Betawi, dll).

b)   Berbasis nama lokasi pejualan (misal soto Triwindu,

c)    Sumur, Gading, Sampah dll).

d)   Berlatar nama penjual (seperti soto Pak Sholeh,

e)    Pak Dharso, Pak Syamsul, Mbah Karto dll).

f)    Berdasarkan merk (gethuk Eco, Trio, Gondok dll).

g)   Sukar disatukan dlm “nasionalisme” gethuk.

Gethuk sebagai nyamikan: Gandhos (êndhog, gurih, gêdhang, gimbal, wingka abang putih), grontol, gêplak, gipang, gêmpol plèrèd, gêmblong, gêbingan, gêthuk, gêthuk èlèr, bintêng, brondong, bikang, badhak, thiwul. [Bauwarna, Padmasusastra, 1898]

 Teman ngeteh

 Pengganjal perut

 Keragaman kuliner di Jawa

 

Gethuk “Melawan” Kuliner Eropa:

a.       Petruk doyanamu apa, aku ya mangsuli gêthuk. Gêthuk apa, gêthuk pohung. Apa aku matur bêskuit [Redisuta, 1932].

b.      Roti kèju mlorod disalini gêthuk, srutu trima salin, klobot bako siluk [Kajawen, 1930]

c.       Awit ora tau kambah tela lan gêthuk, apa manèh nganti wêtênge kluruk, wis mêsthi ora bakal kapêthuk, wong sabên dina kisenan: roti mêrtega, panêkuk (Kajawèn, 1935)

Gethuk dalam Serat Centhini:

a.       Gêgodhongan ginorèng cinriping | jênang dodol pondhoh wajik jadah | jadah gêdhang kêtan ore | gêthuk juwadah pohung |cêthot juruh ledre surabi | jênang cocoh bang-pêthak | puli awug-awug | thiwul udhak cabuk-rambak | grontol inthil gandhos rangin wolak-walik | ampyang karag bakaran || [Cênthini, Jilid 02: Pupuh143-158]

b.      Wingka pudhak nug-anuk | jumunak gêthuk sagênuk-gênuk | kêrasikan gêplak madu sirat inthil | tawonan lan jênang jagung | gêrontol karag bêrondong || [Cênthini, Jilid 06: Pupuh 357-358]

c.       Manco cucur jalabiya rangin | mamêniran bantalan sêmpora | lèn[1]ulèn gêmblong lèmpènge | wug-awug apêm pasung | kocak kicak kanyut lan kèci | srikaya pipis tuban | rondhakèli mêndud | cêlorot gêthuk jumunak | sêmar-mêndêm garubi pêrnama utri | wajik tape walangan || [Cênthini, Jilid 12: Pupuh 708].

Gethuk sebagai Peribahasa dan Kawruh:

a.       Ngabèi Saloring Pasar | saparene angêmohi | nora nganggo lara lapa | sadaya samya amukti | tan milu mati ragi | mangkruk[1]mangkruk nêmu gêthuk | Kyai Gêng ing Sêsela | pêpaline aprayogi | dèn aggoa nora sasar ambêlasar || malah mulya ing dêlahan | pinuji dadia gusti | asih ing para ngulama | wêlas marang pêkir miskin | [Wicara Kêras, Tan Kun Swi, 1926].

b.      Ndhêplok gêthuk. Bênêre ndhêplok tela kang wis digodhog, supaya dadi gêthuk; Mikul dhuwêt. Bênêre: mikul gênthong (utawa wadhah liyane) isi dhawêt.

 

Gethuk hidup dalam Lagu:

a.       “Dhungkul bo bo nang”. Dhungkul bo bo nang, nang. Năngka gêthuk tela madu măngsa, sa. Sa o le le le mbăkne si thole, le. Leyèk tempe bosok di go simbok. Bok pi kayune kayu kopi, pi.. [Lagu Bocah[1]bocah, Sukardi, 1912].

b.      Bawa Sêkar Băngsapatra, Lampah 17, Salendro Sanga, Dhawah ing Gêndhing Clunthang mawi dipun Sarêngi Sênggakan, ampyang gêthuk ampyang kimpul ampyang gêthuk kokna tenong. [Santiswara, Warsapradonggo, 1915]

Gethuk Magelang ada Sebelum Penjajahan Jepang:

“Mangsuli Layang”. Biyuh, biyuh, layang pira wae kuwi? nèk ngene ki Bu Mar dhong bêja. Kêponakan kabèh padha ngaton pating pêncungul (layange), malah sing wis suwe ora glayangi bae, iya kèlingan mbi Bu Mar. Bu Mar nampa layang, kartupos utawa karcis lêbaran saka: Gêthuk Lindri, Magêlang; [Kajawèn, 1940-11]

Gethuk sebagai Komoditas di Pasar:

Garèng: nalika aku dêdunung ana ing desa sing babarpisan ora ana wonge mănca, aku lan putramu makne Poniyêm uripe cukup lan sênêng, awit dagangane panganan gêthuk cothot, blanggêm, awug-awug, sêmpora, kuwi payu bangêt. Nanging barêng ana wong liya têka, sing uga dodol panganan, kaya ta mêndut, krasikan, utri, nagasari, kuwi dodolanaku banjur padha ngorok. [Kajawèn, 1930-08-09]

Ekologi Pategalan (di Magelang):

a.       Varian tanaman pangan

b.      Pengadaan bahan pokok pohong (ubi)

c.       Kreativitas masyarakat

d.      Dekonstruksi citra masy miskin

e.       Identitas Daerah

f.        Menjaga kesinambungan lahan pategalan

 

Menyambung “Nyawa” Gethuk:

1.      Pelatihan dari lembaga plat merah

2.      Regenerasi produsen

3.      Pameran, blusukan, dan festival

4.      Cipta kemasan yang cantik

5.      Masuk dalam kurikulum SMK Tata Boga

6.      Promosi med-sos

7.      Aku nglarisi, maka aku melestarikan ….

Sementara itu, Andreas Kurniawan Purnomo (Owner Gethuk ECO Magelang) menceritakan pengalamannya dalam merintis usahanya. Pada awal merintis Gethuk ECO dimulai dengan pangsa di terminal Kota Magelang belum memiliki merk dagang, namun peminatnya banyak. Pelanggan memberikan masukan untuk memberikan merk pada produknya, dan seiring perkembangan jaman, Gethuk ECO menyuplai toko-toko dan travel-travel. Dengan kemajuan digital, Gethuk ECO menangkap peluang dan tantangan dengan memasarkan melalui media sosial (instagram, facebook, market-place, dll). Gethuk ECO sangat terbuka untuk membuka kerjasama dengan SMK Pius X dalam melestarikan Gethuk sebagai warisan budaya menjadi produk yang kreatif dan inovatif sesuai dengan selera masyarakat. (Bu-Was)

Comments
  • there are no comments yet
Leave a comment