Article Detail
KULINER GETHUK DALAM LINTAS SEJARAH
KULINER GETHUK DALAM LINTAS SEJARAH
Dalam rangka
Festival Gethuk dan Craf Expo Tahun 2022, Dinas Pendidikan dan Kebudayaan Pemerintah
Kota Magelang menyelenggarakan Seminar Gethuk dengan tema “Kuliner
Gethuk dalam Lintas Sejarah”. Seminar yang dilaksanakan Sabtu, 6 Agustus
2022, Pukul 09.00 – 12.00 WIB di Sasana Budaya, Jalan Alun-Alun Selatan, Kota
Magelang tersebut menghadirkan narasumber Heri Priyatmoko, MA (Dosen Jurusan
Sejarah Universitas Sanata Dharma Yogyakarta) dan Andreas Kurniawan Purnomo (Owner Gethuk ECO
Magelang).
Materi Seminar
langsung disampaikan Heri Priyatmoko, MA (Dosen Jurusan
Sejarah Universitas Sanata Dharma Yogyakarta):
Dalam terminologi
“Gethuk” dalam Kamus Lawas: “een soort van lekkernij” (1847), “jadah pohung”
(1893) dan “panganan sing digawe tela didhêplok” (1939).
Keragaman Nama
Gethuk Laksana Soto:
a)
Laiknya soto
daerah (contohnya Lamongan, Madura, Kudus, Makasar, Boyolali, Betawi, dll).
b)
Berbasis nama
lokasi pejualan (misal soto Triwindu,
c)
Sumur, Gading,
Sampah dll).
d)
Berlatar nama
penjual (seperti soto Pak Sholeh,
e)
Pak Dharso, Pak
Syamsul, Mbah Karto dll).
f)
Berdasarkan merk
(gethuk Eco, Trio, Gondok dll).
g)
Sukar disatukan
dlm “nasionalisme” gethuk.
Gethuk sebagai nyamikan:
Gandhos (êndhog, gurih, gêdhang, gimbal, wingka abang putih), grontol, gêplak,
gipang, gêmpol plèrèd, gêmblong, gêbingan, gêthuk, gêthuk èlèr, bintêng,
brondong, bikang, badhak, thiwul. [Bauwarna, Padmasusastra, 1898]
Teman ngeteh
Pengganjal perut
Keragaman kuliner
di Jawa
Gethuk “Melawan”
Kuliner Eropa:
a.
Petruk doyanamu
apa, aku ya mangsuli gêthuk. Gêthuk apa, gêthuk pohung. Apa aku matur bêskuit
[Redisuta, 1932].
b.
Roti kèju mlorod
disalini gêthuk, srutu trima salin, klobot bako siluk [Kajawen, 1930]
c.
Awit ora tau
kambah tela lan gêthuk, apa manèh nganti wêtênge kluruk, wis mêsthi ora bakal
kapêthuk, wong sabên dina kisenan: roti mêrtega, panêkuk (Kajawèn, 1935)
Gethuk dalam Serat
Centhini:
a.
Gêgodhongan
ginorèng cinriping | jênang dodol pondhoh wajik jadah | jadah gêdhang kêtan ore
| gêthuk juwadah pohung |cêthot juruh ledre surabi | jênang cocoh bang-pêthak |
puli awug-awug | thiwul udhak cabuk-rambak | grontol inthil gandhos rangin wolak-walik
| ampyang karag bakaran || [Cênthini, Jilid 02: Pupuh143-158]
b.
Wingka pudhak
nug-anuk | jumunak gêthuk sagênuk-gênuk | kêrasikan gêplak madu sirat inthil |
tawonan lan jênang jagung | gêrontol karag bêrondong || [Cênthini, Jilid 06:
Pupuh 357-358]
c.
Manco cucur
jalabiya rangin | mamêniran bantalan sêmpora | lèn[1]ulèn gêmblong lèmpènge |
wug-awug apêm pasung | kocak kicak kanyut lan kèci | srikaya pipis tuban |
rondhakèli mêndud | cêlorot gêthuk jumunak | sêmar-mêndêm garubi pêrnama utri |
wajik tape walangan || [Cênthini, Jilid 12: Pupuh 708].
Gethuk sebagai
Peribahasa dan Kawruh:
a.
Ngabèi Saloring
Pasar | saparene angêmohi | nora nganggo lara lapa | sadaya samya amukti | tan
milu mati ragi | mangkruk[1]mangkruk
nêmu gêthuk | Kyai Gêng ing Sêsela | pêpaline aprayogi | dèn aggoa nora sasar
ambêlasar || malah mulya ing dêlahan | pinuji dadia gusti | asih ing para
ngulama | wêlas marang pêkir miskin | [Wicara Kêras, Tan Kun Swi, 1926].
b.
Ndhêplok gêthuk.
Bênêre ndhêplok tela kang wis digodhog, supaya dadi gêthuk; Mikul dhuwêt. Bênêre:
mikul gênthong (utawa wadhah liyane) isi dhawêt.
Gethuk hidup dalam
Lagu:
a.
“Dhungkul bo bo
nang”. Dhungkul bo bo nang, nang. Năngka gêthuk tela madu măngsa, sa. Sa o le
le le mbăkne si thole, le. Leyèk tempe bosok di go simbok. Bok pi kayune kayu
kopi, pi.. [Lagu Bocah[1]bocah,
Sukardi, 1912].
b.
Bawa Sêkar
Băngsapatra, Lampah 17, Salendro Sanga, Dhawah ing Gêndhing Clunthang mawi
dipun Sarêngi Sênggakan, ampyang gêthuk ampyang kimpul ampyang gêthuk kokna
tenong. [Santiswara, Warsapradonggo, 1915]
Gethuk Magelang ada
Sebelum Penjajahan Jepang:
“Mangsuli Layang”.
Biyuh, biyuh, layang pira wae kuwi? nèk ngene ki Bu Mar dhong bêja. Kêponakan
kabèh padha ngaton pating pêncungul (layange), malah sing wis suwe ora glayangi
bae, iya kèlingan mbi Bu Mar. Bu Mar nampa layang, kartupos utawa karcis
lêbaran saka: Gêthuk Lindri, Magêlang; [Kajawèn, 1940-11]
Gethuk sebagai
Komoditas di Pasar:
Garèng: nalika aku
dêdunung ana ing desa sing babarpisan ora ana wonge mănca, aku lan putramu makne
Poniyêm uripe cukup lan sênêng, awit dagangane panganan gêthuk cothot,
blanggêm, awug-awug, sêmpora, kuwi payu bangêt. Nanging barêng ana wong liya
têka, sing uga dodol panganan, kaya ta mêndut, krasikan, utri, nagasari, kuwi
dodolanaku banjur padha ngorok. [Kajawèn, 1930-08-09]
Ekologi Pategalan (di
Magelang):
a.
Varian tanaman
pangan
b.
Pengadaan bahan
pokok pohong (ubi)
c.
Kreativitas masyarakat
d.
Dekonstruksi
citra masy miskin
e.
Identitas Daerah
f.
Menjaga
kesinambungan lahan pategalan
Menyambung “Nyawa”
Gethuk:
1.
Pelatihan dari
lembaga plat merah
2.
Regenerasi
produsen
3.
Pameran,
blusukan, dan festival
4.
Cipta kemasan yang
cantik
5.
Masuk dalam
kurikulum SMK Tata Boga
6.
Promosi med-sos
7.
Aku nglarisi,
maka aku melestarikan ….
Sementara itu, Andreas Kurniawan Purnomo (Owner Gethuk ECO Magelang) menceritakan
pengalamannya dalam merintis usahanya. Pada awal merintis Gethuk ECO dimulai dengan
pangsa di terminal Kota Magelang belum memiliki merk dagang, namun peminatnya
banyak. Pelanggan memberikan masukan untuk memberikan merk pada produknya, dan seiring
perkembangan jaman, Gethuk ECO menyuplai toko-toko dan travel-travel. Dengan
kemajuan digital, Gethuk ECO menangkap peluang dan tantangan dengan memasarkan
melalui media sosial (instagram, facebook, market-place, dll). Gethuk ECO
sangat terbuka untuk membuka kerjasama dengan SMK Pius X dalam melestarikan
Gethuk sebagai warisan budaya menjadi produk yang kreatif dan inovatif sesuai
dengan selera masyarakat. (Bu-Was)
-
there are no comments yet